Doç. Dr. Faruk Şahin’in Ardından

1979 yılında büyük çabalar sonunda Çinicilik Dersi’ni seçmeli ders olarak kabul ettirerek, eğitim kurumlarında çiniciliğin yer almasını sağlayan, 1974 – 1976 – 1977 – 1979 yılları ve 1980’den 1995’e kadar her yıl, , Prof. Dr. Oktay Aslanapa başkanlığında gerçekleştirilen, “İznik Çini Fırınları Kazıları”’nda uzman olarak görev yapan ve “İznik Tiyatro Kazısı” seramik buluntularının değerlendirilmelerinde büyük katsı olan, İznik Çini Fırınları Kazısı buluntularının değerlendirmesi ile “İlk Devir Osmanlı Keramikleri Teknolojisi” başlıklı yüksek lisans tezi yapan ve geleneksel eski çini teknolojisinin bir bölümü açığa çıkartan, uzun yıllar bir sır gibi saklanan, ustaların birbirinden kıskanarak sakladığı, boya, hamur, astar ve sır formülleri, adı bilinmeyen Osmanlıca şifreli yazılmış formüller deşifre eden, 1989 yılında ilan edilen Uluslararası İznik Yılı organizasyonda, İstanbul Türk İslam Eserleri Müzesi’nde açılan İznik Çinileri Sergisi’nde sergi komiseri olarak görev yapan, yaptığı çalışmalarla deneme üretimi sonucu ortaya çıkan, taba, kase ve vazoların tamamı kolleksiyonerler ve eski eser alıcıları tarafından satın alınarak başta İstanbul olmak üzere, Avrupa’nın çok tanınmış müzelerine 16. yy İznik Seramikleri olarak girerek halen sergilenen, 1970 yıllarından beri üzerinde durduğu İznik Çini ve Seramikleri için Dumlupınar Üniversitesi’nden ayrılarak, İznik’te yeni kurulacak olan İznik Eğitim ve Öğretim Vakfı kuruluş çalışmalarında bulunan ardından İznik Çinilerinin imalatını gerçekleştiren, İznikli gençlerden oluşturduğu personeli, kısa sürede kurslarla ve atölye çalışmaları ile eğiterek, bir çok yere çini üretimi yapan, 1998 yılında İznik Vakfı’ndan ayrıldıktan kısa süre sonra, yetişmiş deneyimli personelleri ile İznik’te kendi atölyelerini oluşturan, kuruluşunda da payı olan Uludağ Üniversitesi İznik Meslek Yüksekokulu’nda öğretim üyesi olarak çalışan, “İznik ve Kütahya Çinilerinin Teknolojik Karşılaştırması ve Yeniden Yapımı” isimli doçentlik tezi ile 2002’de doçent ünvanını alarak, 2004’de emekli olan, İznik’te Türkiye’nin önde gelen sanat tarihçileri Prof. Dr. Oktay Aslanapa ve Prof. Dr. Ara Altun ve Prof.Dr Şerare Yetkin ile yıllarca İznik için çalışmalar yapan kısaca baba mesleği olan çinicilik ile İznik Çinicisi için bir ömür tüketen geçtiğimiz temmuz ayında aramızdan ayrılan büyük usta Doç.Dr.Faruk Kahraman Şahin’i, Cumhurbaşkanı, Başbakan’ın misafirlerine hediye ettikleri İznik Çinilerini görünce anmamak mümkün mü?    

Çok değerli bilim insanı, arkadaşım ağabeyim, Doçent Dr Faruk Kahraman Şahin’i geçtiğimiz yaz yitirdik. Çocukluğunda başlayan çini ile serüveni, bilime ve Çini sanatına olan sevgisi 9 Temmuz 2012 de İzmir’de Kemik Kanseri nedeniyle son buldu. İznik’te çok anıları paylaştığım ağabeyimin ardından yazmayı hiç kabullenemiyorum. Bazen birlkte sohbet esnasında anarak derdin “ ah Şerare, erken gittin.(prof. Dr. Şerare Yetkin)” şimdide ben diyorum “ ah hocam, ah ağabeyim erken gittin”.

Doksanlı yılların başlarında tanışmıştık, rahmetli Emin Altın Ölçek’in Antikacı dükkânında.  İznik için büyük hayalleri düşünceleri vardı, uzun uzun anlatırdı. Kısa süre içinde İznik Çini Vakfının kurucu müdürü olarak geldi. Ardından yeniden filizlenen İznik Çini’ciliği İznik Meslek Yüksek Okulu ve birçok atölyenin açılmasına verilen emek. Faruk ağabeyim, bugün İznik’te onlarca Çini atölyesi Çinici dükkânları sizlerin sayısı parmaklarla sayılacak ustalar sayesinde can buldu. Sizi, tanıdığım için çok mutluyum. Huzur içinde uyu ruhun Şad olsun.

Ayhan Uyan
 

Faruk Kahraman Şahin (1952-2012) Biyografisi

            Ayşe  - Ahmet Şevki Şahin’in son çocuğu olarak, 1952 yılında Kütahya’da doğmuştur. İlk, orta ve lise öğrenimini Kütahya’da tamamlayan Faruk Kahraman Şahin, 1971 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü’ne kaydını yaptırarak, 1975 yılında “Osmanlı Dönemi Mimarilerinde Çok Renkli Sır Tekniğindeki Çiniler” konulu lisans tezi ile mezun olmuştur. Küçük yaşlardan itibaren baba sanatına olan ilgi ve yakınlığını yükseköğrenimi ile pekiştiren Faruk Kahraman Şahin, çini çalışmalarını bilimsel düzeyde ele alan, bezeme konusunda olduğu kadar, yeni ve eski seramik çini teknolojilerinin sentezini yapabilen sanatçı bilim       adamıdır.

            Ortaokul öğrencisi iken çini karolar ve tabaklar üzerine yaptığı, Gâzi Mareşal Mustafa Kemal Atatürk, Mevlâna, Karagöz & Hacivat ve Nasrettin Hoca resimleri ile dikkati çeker. Lise yıllarında Pablo Picasso, Joan Miro Modogliani, Braque gibi ressamların röprodüksiyonlarını çini panolar üzerine aktararak Kütahya çini sanatına farklı bir renk getirir. Bu objeler, Kütahya’da bulunan yabancı ailelerce satın alınır.

            Ord. Prof. Dr. Süheyl Ünver’in düzenlediği, Türk Bezeme Sanatı Kursları’na, 1973 – 1974 yıllarında katılır.

            1973 yılında Çini Koop’un Kütahya çinicileri için düzenlediği, Çini Desenlerini Geliştirme Programı’nda, Prof. Hakkı İzet ile birlikte çalışır. Bu çalışma sonucu hazırlanan 112 adet İznik karo ve tabak deseni, Almanya’da folio halinde çoğaltılarak, Kütahya çini atölyelerine uygulama koşulu ile ücretsiz dağıtılır. 1975 – 1976 yılları sonrası Kütahya Çini Sanatı’nda geleneksel Kütahya çini bezemesi unutulur olmuştur.

            1974 yılında Çini Koop çatısı altında görev yapan Frank ve Koppel isimli iki seramik mühendisi ile Kütahya çinilerinin hamur, boya ve sırlarının geliştirilmesi üzerinde çalışılmış, parlak kırmızı renk veren selenyum oksitli sırın, Kütahya çinilerinde sır altı boya gibi kullanılmasını sağlamıştır.

            1978 yılında, Kütahya Fatih Lisesi’nde Sanat Tarihi Öğretmeni olarak görev alan Faruk Kahraman Şahin, 1979’da Çinicilik Dersi’ni seçmeli ders olarak kabul ettirerek, eğitim kurumlarında bu dersin yer almasını sağlamıştır.

            1980-1981 yıllarında Çinikoop Tesisleri’nde, Kütahya çini fırınları yapım ustası Ali Osman Kerkük tarafından, iki adet geleneksel odun ateşli çini fırını yapımı bitirilmiş ve tesis kapanana kadar çalıştırılmıştır. Aynı yılda Kütahyalı eski ve yaşamakta olan çini ustaları ve yapımcılarının araştırılması ve belgelenmesi amacı ile dökümantasyon faaliyeti başlatılmıştır.

            1980 yılında Kütahya Meslek Yüksek Okulu’na Seramik ve çini öğretim görevlisi olarak atanan Faruk Kahraman Şahin, okulda çini ve seramik bölümlerinin ayrı bölümler halinde düzenlenebilmesi için, eğitim programları hazırlanmasında, atölye ve makine teçhizat temininde uzun uğraşlar üstlenmiştir. Bu ders programları sonraki yıllarda, Türkiye genelinde benzer yüksek öğretim programlarına örnek oluşturmuştur.

            1982 yılından sonra bu okul atölyelerinde imal edilen seramik panolarla, Anadolu Üniversitesi İşitme Engelliler Rehabilitasyon Okulu tiyatro sahne kaplaması, Eskişehir, Emek Otel fuayesi ile çok maksatlı toplantı salonunun duvarlarını süslemiştir.

            İzleyen yıllarda, Kütahya Endüstri Meslek Lisesi’nde açılan çinicilik bölümünün ders programlarının hazırlanmasında ve talim terbiye kurulunda kabul edilme çalışmalarında Faruk Kahraman Şahin’in çaba ve gayretleri de bulunmaktadır.

            1974 – 1976 – 1977 – 1979 yılları ve 1980’den 1995’e kadar her yıl, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü’nden, Prof. Dr. Oktay Aslanapa başkanlığında gerçekleştirilen, “İznik Çini Fırınları Kazıları”’nda uzman olarak görev alan Faruk Kahraman Şahin, diğer yandan “İznik Tiyatro Kazısı” seramik buluntularının değerlendirilmesinde de katkılar sağlamıştır.

            İznik Çini Fırınları Kazısı buluntularından bir grubunun tanıtımı ve değerlendirilmesi olarak “İlk Devir Osmanlı Keramikleri Teknolojisi” başlıklı yüksek lisans tezi, Faruk Kahraman Şahin tarafından 1989 yılında hazırlanarak savunulmuş, sonuç olarak geleneksel eski çini teknolojisinin bir bölümü açığa kavuşturulmuştur. Kütahyalı çini ustaları tarafından uzun yıllar bir sır gibi saklanan, ustaların birbirinden kıskanarak sakladığı, boya, hamur, astar ve sır formülleri, adı bilinmeyen Osmanlıca şifreli yazılmış formüller deşifre edilerek ve yeni dönem örnekleri ile karşılaştırılarak, “Kütahya Seramik Teknolojisi ve Çini Fırınları Hakkında Görüşler” isimli geniş bir makale ile 1982’de ilim alemine Faruk Kahraman Şahin tarafından tanıtılmıştır.

            1979 yılında, Kütahya Cumhuriyet Caddesi’nde yapılan P.T.T kanal hafriyatı sırasında, Karagöz Paşa Camii güneyinde ortaya çıkan moloz toprak arasındaki çini parçaları, Faruk Kahraman Şahin tarafından değerlendirilerek yayınlanmış, Kütahya çini sanatı tarihinin o güne kadar bilinenden daha eski tarihlerde varlığı ispatlanmıştır.

            1991 yılında yıktırılarak yerine çok katlı apartmanların yapıldığı Ali Özker’e ait Süsler Çini Atölyesi’nin temel hafriyatı sırasında ortaya çıkan çini seramik buluntuları ve 14. yy’a ait fırın kalıntısı, Faruk Kahraman Şahin tarafından yayınlanarak, Kütahya çini sanatı tarihini aydınlatmıştır. Aynı bölgenin 400 m. güneybatısındaki  bir evin temel hafriyatı sırasında ortaya çıkan çini parçaları ve fırın kalıntısı bu bölgenin 18. ve 19. yy’larda çini atölyeleri olarak kullanıldığını kanıtlamıştır.

            Kütahya eski çini ustalarının atölyelerinde ve imalat aşamalarında kullandıkları kelimelerin (jargon) unutulmaya başladığını gören Faruk Kahraman Şahin, bunları “Seramik Sözlüğü” adında küçük bir kitapta toplayarak, 1983 yılında yayınlamıştır.

            1983’te YÖK Kanunu ile önce Anadolu Üniversitesi’ne sonra da Dumlupınar Üniversitesi’ne dönüşen yüksek öğretimde, Seramik ve Çini İşlemeciliği Bölümleri’nde hoca olarak görev yapan Faruk Kahraman Şahin, “Seramik Mühendisliği Bölümü”’nün açılmasında görev almıştır.

            1986’da düzenlenen I. Uluslararası Kütahya Çini Sempozyumu’nda, Tarihi Kütahya Çinileri Sergisi’nin küratörlüğünü üstlenmiş, bildiri ile de sempozyuma katılmıştır.

            1989 yılında Uluslararası İznik Yılı ilan edilmiş, bu organizasyonda İstanbul Türk İslam Eserleri Müzesi’nde açılan İznik Çinileri Sergisi’nde sergi komiseri olarak görev üstlenmiştir. 1989 yılında Halil Kocaoğlu isteği ile başlayan çalışmalarda, eski İznik çini ve seramiklerinin hamur, astar, boya ve sır çalışmaları ve uygulamaları 1994’e kadar başarılı şekilde sonuçlanmış, deneme üretimi sonucu ortaya çıkan, taba, kase ve vazoların tamamı koleksiyonerler ve  eski eser alıcıları tarafından satın alınarak başta  İstanbul olmak üzere, Avrupa’nın çok tanınmış müzelerine 16. yy İznik Seramikleri olarak girmiştir.

            1994’te  “Yeni Buluntular Işığında Kütahya Keramikleri’nin Değerlendirilmesi” konulu doktora tezi ile bilim doktoru ünvanını alan Faruk Kahraman Şahin, 1970 yıllarından beri üzerinde durduğu İznik Çini ve Seramikleri’ne yönelmiş, Dumlupınar Üniversitesi’nden ayrılarak, İznik’te yeni kurulacak olan İznik Eğitim ve Öğretim Vakfı kuruluş çalışmalarında çalışmalarına başlamıştır. Vakıf yapıları inşaatından hemen sonra, 1995’te İznik Çini Araştırma Merkezi’ni kurarak, burada spot çini atölyesi oluşturarak ilk deneme imalatı gerçekleştirmiş,  akabinde İznik Çini İşletmesi adı altında, orta büyüklükte bir atölye kurarak, günümüz İznik Çinilerinin imalatını gerçekleştirmiştir. İznikli gençlerden oluşturduğu personeli, kısa sürede kurslarla ve atölye çalışmaları ile eğiterek, Bursa ve ilçelerinde bulunan sanayi kuruluşlarının girişleri ve idari katları ile İstanbul Borsa Binası’nın ve Adana Merkez Sabancı Camii’nin çinilerini imal etmiştir. İznik Vakfı’nda günümüz İznik Çinileri imalatının 1998’e kadar olan kesitinin teknik ve estetik sorumluluğunu üstlenmiştir.

            1998 yılında İznik Vakfı’ndan Faruk Kahraman Şahin’in ayrılmasından kısa süre sonra, vakfın yetişmiş deneyimli personelinden ayrılan personel, İznik’te kendi atölyelerini oluşturarak, yüksek kalitede imalat gerçekleştirmektedirler.

            1998 ve 2004 ilk aylarına kadar kuruluşunda da payı olan Uludağ Üniversitesi İznik Meslek Yüksekokulu’nda öğretim üyesi olarak çalışmış, “İznik ve Kütahya Çinilerinin Teknolojik Karşılaştırması ve Yeniden Yapımı” isimli doçentlik tezi ile 2002’de doçent ünvanını alarak, 2004’de emekli olmuştur.

            Emeklilik sonrası evinde küçük bir atölye oluşturarak, orijinal tabak, çanak, pano desenleri ve özel sipariş çiniler yapmıştır.

            Baba sanatı olarak çini sanatına küçük yaşta olan aşinalığı ve araştırmaya olan tutkusu, çağdaş bilim ve mühendislik bilgisi ile pekiştirme yeteneği ile başta Kütahya olmak üzere İznik ve Çanakkale seramikleri üzerindeki bilimsel çalışmaları ile tanınır. Geleneksel Türk Çini ve Seramikleri konusunda yayınlanmış beş kitabı ve kırktan fazla yayınlanmış makalesi bulunmaktadır.

9 Temmuz 2012 tarihinde İzmir’de, Kemik Kanseri yüzünden vefât etmiştir. Faruk Kahraman Şahin’in, Murat Şevki adında bir oğlu vardır.

Faruk Kahraman Şahin -  Makaleleri ve Yayınları

“Osmanlı Devri Çok Renkli Sır Tekniğindeki Çinili Abideler”.  İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. 241 Resim, 10 Desen, 147 Sayfa. İstanbul, 1975.

“İlk Devir Osmanlı Keramikleri Teknolojisi”. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul, 1989.

“Yeni Buluntular Işığında Kütahya Keramiklerinin Değerlendirilmesi”. (1979-1991 Yılları). İ.Ü. Sanat Tarihi Basılmamış Doktora Tezi. İstanbul, 1994.

“Kütahya Çini-Keramik Sanatı ve Tarihinin Yeni Buluntular Açısından Değerlendirilmesi”. Sanat Tarihi Yıllığı. Cilt IX-X, 1979-1980. İstanbul, 1981. Sayfa: 259-286.

“Kütahya Seramik Teknolojisi ve Çini Fırınları Hakkında Görüşler”. Sanat Tarihi Yıllığı. XI. (1981). İstanbul, 1982. Sayfa: 133-164.

“Kütahya’da Çinili Eserler”. Atatürk’ün Doğumunun 100. Yılına Armağan Kütahya. İstanbul, 1981-1982. Sayfa: 111-170.

“Dört Çini Kandil Üzerine”. Basının Sesi. Sayı: 3. Kütahya, 1982.

“Kükürt Köyü Camii ve Çinileri Üzerine”. Arkeoloji ve Sanat. Sayı: 14 – 15. İstanbul, 1982.

“Seramik Sözlüğü”. İstanbul, 1983.

“İki Çini Alem”. Basının Sesi. Sayı:6. Kütahya, 1983.

“Kütahya Seramikleri (19. yy.  sonu – 20. yy. başı). Antika. Sayı: 17, İstanbul, 1986. Sayfa: 27 – 31.

“Kütahya’da Eski Bir Keramik Fırını Üzerine Notlar”. Antika. (Çini Özel Sayısı). Sayı:27. İstanbul, 1987. Sayfa: 36 – 41.

“İznik Çini Sanatı”. İznik – Nicaea. Bursa, 1995. Sayfa: 27 – 34.

“İznik Vakfı Çini İşletmesi’nde Üretim Süreçleri”. Art Dekor. İstanbul, 1996. Sayı: 43. Sayfa: 70.

“İznik Kuşlu Seramikleri”. Arkeoloji ve Sanat. Sayı: 78. İstanbul, 1997. Sayfa: 25 – 27.

“Anadolu Çömlekçiliğinden İlginç Bir Örnek”. Tombak. Sayı: 18. İstanbul, 1998. Sayfa: 66 – 68.

“İnsan Figürlü Çini Tabaklar”. Antik ve Dekor. Sayı: 45. İstanbul, 1998. Sayfa: 86 – 92.

“Yalı Camii Çinileri Üzerine Notlar”. Tombak. Sayı: 19. İstanbul, 1998. Sayfa: 130 – 132.

“Çiniler Diyarı İznik”. Arkitekt. Sayı: 459. İstanbul, 1998. Sayfa: 11 – 32.

“Meraklılarına İthaf. Mercan Kırmızısı Nedir? Ne değildir?”. Antik Dekor. Sayı: 48. İstanbul, 1998. Sayfa: 84 – 90.

“Günümüzde İznik Çiniciliği”. Art Dekor. Sayı: 67. İstanbul, 1998. Sayfa: 192.

“Tarihi Çini Sanatı’nın Doğuş Koşulları ve Son Bulma Nedenleri. İznik’te Çini Sanatı”. Toplumsal Tarih. Sayı: 62. İstanbul, 1998. Sayfa: 28 – 34.

“Kulplu İznik Çini Bardakları”. Antik Dekor. Sayı: 55. İstanbul, 1999. Sayfa: 76 – 84.

“İznik Eşrefoğlu Rûmi Camii Minaresi Çinileri”. Prof. Dr. Şerare YETKİN Anısına Çini Yazıları. İstanbul, 1996. Sayfa: 161 – 165.

“Çini Heykelcikler ve Yapımcıları”. Antika. Sayı: 33. İstanbul, 1988. Sayfa: 32 – 35.

“Cumhuriyet Dönemi Kütahya Çini ve Keramik Sanatı”. Sanat Tarihi Yıllığı XIII. İstanbul, 1988. Sayfa: 131 – 151.

“İznik Yeşil Camii Minaresi ve Unutulmuş Bir Çini Tekniği”. Sanat Tarihi Araştırmaları Dergisi. Cilt: 2. Sayı: 4. İstanbul, 1989. Sayfa: 48 – 54.

“Türk Çini Sanatı Süslemeciliği”. Eskişehir, 1989.

“Sorunlar Çözülmezse İznik Çinisi Bir Sorun Olarak Kalacak”. Hürriyet Gösteri Sanat Edebiyat Dergisi. Eylül 1989. Sayı:106. “Çini Özel Sayısı”. İstanbul, 1989. Sayfa: 27 – 29.

“Kütahya’da Bir Keramik Fırını”. Antik ve Dekor. Sayı: 10. İstanbul 1991. Sayfa: 48 – 55.

“Kütahya Eski Çini Fırınları ve Buluntularının Değerlendirilmesi”. 9. Milletlerarası Türk Sanatları Kongresi. 23 – 27 Eylül 1991. İstanbul, 1991. Sayfa: 162.

“Oyuncak Düdükler; Keramik Kütahya Figürleri”. Antik ve Dekor. Sayı: 16. İstanbul, 1992. Sayfa: 117 – 119.

“Porselen Dolap ve Çekme Kulpları”. Antik ve Dekor. Sayı: 18. İstanbul, 1993. Sayfa: 122 – 125.

“Kütahya Çini Sanatı’nda Mercan Kırmızı Denemeleri”. Antik ve Dekor. Sayı: 20. İstanbul, 1993. Sayfa: 50 – 52.

“Bir Koleksiyoner Av. S. Sadık ATAKAN (Kütahya Çini Müzesi’ne Doğru)”. Antika ve Dekor. Sayı: 23. İstanbul, 1994. Sayfa: 68 – 70.

“Kütahya Eski Çini Fırınları ve Buluntularının Değerlendirilmesi. (1990 Yılı Buluntuları)”. 9. Milletlerarası Türk Sanatları Kongresi. Cilt: 3, Ankara, 1995. Sayfa: 297 – 298.

“İlk Devir Osmanlı Seramikleri’nin Oluşum Sürecindeki Etkileri” (Ayrı Basım). Selçuk Üniversitesi Uluslararası Kuruluşunun 700. Yıl Dönümünde Bütün Yönleriyle Osmanlı Devleti Kongresi. International Congress on Ottoman Empire With Allespects in 700th Anniversary of Its Establishment 7 -9 April 1999. Yayına Hazırlayanlar: Alaaddin AKÖZ – Bayram ÜREKLİ – Ruhi ÖZCAN. Konya/Türkiye, 2000. Sayfa: 893 – 906.

“Halka Formlu Çanakkale Testileri”. Çanakkale Seramiğinin Dünü Bugünü Yarını, I. Seramik Sempozyumu, 18 – 21 Nisan 2000, Bildiri Özetleri. Çanakkale, 2000. Sayfa: 11 – 12.

“Türk – İslam Çini ve Seramik Kaynakçası (Deneme)”. Uludağ Üniversitesi . Bursa, 2002.

“Kütahya Hisarbeyi Camii Minber Alemi Üzerine Notlar”. 3. Uluslararası Kütahya Çini Sempozyumu ve 1. Avrasya Seramik Kongresi Özetleri, 3rd International Sympozium on Traditional Kütahyaware and 1th Euroasia Ceramic Congress. Editör: İskender IŞIK – Osman ŞAN. 6 – 8 Ekim 2010. Kütahya/Türkiye. Sayfa: 31 – 32.

Yazının Haberi için Tıklayınız