Gazi Paşa İznik’e Geldi

Gazi Mustafa Kemal ATATÜRK, günümüzden 77 yıl önce bugün 15 Temmuz 1935 Pazar günü İznik’i ziyaret etti.

Gazi paşa Yalova’da yazlığında dinlenirken, 18 Ağustos 1934’te İstanbul’da Dolmabahçe Sarayı’nda toplanan “İkinci Türk Dil Kurultayı”na İznik Belediyesi’nce gönderilen başarı mesajı dolayısıyla, İznik’i ziyaret etmek istiyordu. Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün Kurtuluş Savaşı sürecinde, Birinci ve İkinci İnönü, ardından Sakarya savaşları boyunca TBMM Orduları’nın kuzey kanadının dayandığı İznik halkının ulusal savaşa katkısı dolayısıyla İznik’e duygusal yakınlığı da bulunmaktaydı. Öte yandan İznik, uzun yıllar boyunca ihmal edilmişliğin ezikliğinden kurtulmuş ve TBMM’de kabul edilen 15 Mayıs 1930 gün ve 1612 sayılı yasa gereğince ilçe merkezi yapılarak Bursa’ya bağlanmış ancak yasa 1 Eylül’den itibaren yürürlüğe girmişti.

Atatürk, 15 Temmuz 1935 sabahı, Bursa ziyaretine giderken, İznik’e uğramayı da ihmal etmez. Gazi Paşa İznik’te hem silah arkadaşlarını görecek, hem de birçok medeniyetin kurulup yeşerdiği İznik’i yakından görecekti. Gazi Mustafa Kemal Atatürk yanında, dönemin ekonomi bakanı Celal Bayar, Orgeneral Fahrettin Altay, manevi kızı Afet İnan ve kalabalık bir heyetle yola çıkarlar.

Gazi paşanın İznik’i ziyaret edeceği duyulunca ilçede adeta bayram havası yaşanır. Civardan gelenler, kurtuluş savaşı destanını yazan gaziler, bir kez daha paşalarını görmek için sabırsızlanırlar. Gazi Paşa’nın konvoyu Çakırca’dan geçerken yaşanan sevgi gösterisi hala anlatılır. Kurtuluş savaşının yıkık viran yanmış köyü, kurtarıcılarını coşku seli içerisinde İznik’e kadar yalnız bırakmazlar.

Gazi paşa ve yanındakiler ise şehre girdiklerinde inanılmaz bir kalabalık ve sevgi gösterisiyle karşılanırlar. Bugünde, çay bahçesi olan, belediye çay bahçesinde, kahvesini yudumlayan Gazi Mustafa Kemal Atatürk, 2.Dil Kurultayına İznik Belediyesinin gönderdiği tebrik mesajından dolayı ve İnkılap kanunlarına gösterilen, özen ve itina için ilçe halkını tebrik eder.

Bir süre sonra Afet Hanım, İznik’ yakından görebilmek için Atatürk’ten izin ister, Gazi Paşa engin tarih bilgisine dayanarak şöyle der; “ Hay hay gidebilirsiniz, ama unutmamalı ki, asıl İznik’i göremeyeceksiniz. O Toprağın altındadır.”

Afet hanım ayrıldıktan sonra, Paşa etrafında oturanlara, sorar; “ İznik’ çevreleyen Surların kaç kapısı var? Bilgisi olan var mı?

Yakınında oturan birisi cevap verir; “efendim üç kapısı var doğuda Lefke kapı güneyde Yenişehir kapı, ve kuzeyde İstanbul kapı ”

Paşanın biraz canı sıkılarak cevap verir, dört kapısı olması gerekli, batıya bakan bir kapısı daha olması gerek der. ( Yıllar sonra biriken suları göle akıtmak için kanal açıldığında Atatürk’ sorduğu göl kapı bulunur ) Atatürk konuyu değiştirerek İzniklilerle sohbete devam eder.

Yanındakiler ile üç saat İznik’te kalan Atatürk, Yenişehir’e doğru hareket eder, vedalaşırken İznik’in tarihsel mirasının ne kadar önemli olduğunu vurgular ve şöyle der.

“ BU ATA YADİGÂRI ESERLER BEHEMEHÂL ELE ALINMALIDIR.”

ayhanuyan@gmail.com