1.HAÇLI SEFERİNDE İZNİK’İN ROLÜ VE 1.KILIÇARSLAN

1.HAÇLI SEFERİNDE İZNİK’İN ROLÜ VE 1.KILIÇARSLAN

Anadolu’nun Türkleşmesinde ve Müslümanlaşmasında kilit rol oynayan Malazgirt seferinden (1071)  dört yıl sonra, Anadolu’da oluşan siyasi süreçte Kutalmış Beyin oğlu Süleyman Şah, İznik’i feht ederek Selçuklu devletini kurdu.  

Selçuklu devletinin başkenti olan kent, batı Anadolu da Selçuklu siyasi yapılanmasında çok önemli bir yer teşkil etti. İznik Selçuklu devleti kuruluşundan, haçlılar tarafından alınışına (1097) kadar geçen yirmi yıllık süreçte batı Anadolu da, Türkleri ve Müslümanları temsil etti.

Süleyman Şah’ın Anadolu’ya geçmesindeki en önemli etkenlerden biri ise, Suriye’de Şam emirlerinin Şabgulu oğuz boylarına karşı aldıkları hasmane tutumlar etken oldu. Süleyman Şah, yanına Şabgulu oğuz boylarını, horasan Türkmenlerini alıp batıya Rum bölgelerine ilerleyip İznik’i aldı. Batı Anadolu’da kurulan bu Selçuklu devleti Şabgulu Oğuz boylarına dayanarak tesis edilmiş bir devletti.

Bizans imparatorluğunun taht kavgalarından dolayı Anadolu’da ki hâkimiyetinin zayıflaması, diğer yandan artan Türkmen ve Moğol akınları ile uğraşamaz hale gelmesi, bölgedeki Türk varlığını iyice kuvvetlendirdi.

Büyük Anadolu Selçuklu hükümdarı Melikşah’ın öldürülmesi ile gelişen süreçte Anadolu ve büyük Selçuklu devletinin varisi olan 1.Kılıçarslan İznik’e gelerek tahta geçti. Uyguladığı siyasi manevralar ile hâkimiyetindeki toprakları genişletti ve Rum halkı ile de iyi ilişkiler kurdu.

Bu dönemde Avrupa'da ise, Papa 2.Urban’ın fikriyle gelişen Hıristiyanlar için kutsal kentlerin Müslümanların elinden alınması düşüncesi oldukça taraftar topluyor ve sonunda baronların, dük ve şövalyelerin, önderliğinde oluşan yaklaşık 50 bin kişilik ordu Anadolu’ya ulaşır, bu haçlı seferi, Anadolu üzerinden Kudüs'e ulaşma amacını taşıyordu. Haçlıların Anadolu topraklarına geçmelerinde ilk önlerine çıkan şehir İznik oldu. Kentin,  Hıristiyanlar için Kudüs kadar önemli ve stratejik özelliği, mutlak alınmasını ilk öncü grup, onbin kişilik bir kuvvetle, İznik önlerine geldi ve şehri kuşatıp etrafı yağmaladı. Şehir halkı her ne kadar, mücadele etse de kaleye kapanmaktan başka çareleri olmaz. Danışmentlliler Malatya’yı almak için sefer de olması tehlikenin ne kadar büyük olduğunu görmesini engeller, fakat mahiyetindeki önemli bir gücü komutanlarından İlhan’ın idaresinde İznik’e gönderir. Başarılı akınlar sayesinde, haçlı ordusunun büyük bir bölümü imha edilir.

Öncü haçlı ordusunun imha edilmesi;1.Kılıçaslan’ın Malatya kuşatmasına devam etmesine, haçlı ordusunu küçümsemesine sebep olur. Gerçek haçlı ordusu, Nisan 1097 de Bizans kralına bağlılık yemini ederek Bohemond ve Godeffroi önderliğinde İznik şehrini kuşatır. Kılıçarslan'a haber gönderseler de, şehri teslim etmek yerine savaşmaya gelse de, çok geç kalınır. İznik’te ki Türk garnizonu şehri teslim etme düşüncesindedir, her ne kadar sultan yetişse de, Kılıçarslan ve haçlılar arasında birkaç gün süren çok kanlı savaşın kesin galibi yoktur. Kılıçarslan, şehrin yağmalanmasını önlemek ve halkını kurtarmanın tek yolunun teslim olmak olduğunu anlayınca, kale surlarına Bizans bayrağı çekilir ve kent Bizans kralı Alexius Komneos’a antlaşma karşılığı 19 Haziran 1097 günü teslim edilir. Böylece kent, 234 yıl sürecek Bizans hâkimiyetine geçer.

Kılıçarslan döneminde, yerleşik devlet yapısına ilişkin birçok gelişme kaydedilmiştir. Bunlardan bazıları Selçuklu saray teşkilatı saray memurları, devlet hazinesinin düzenlenmesi gibi hususların yanında 234 yıl aynı kentte şekillenecek olan Osmanlı imparatorluğunun esin kaynağı oluşmuştur.

1 haçlı seferinden sonra Selçuklular Konya’ya çekilmiş ve hâkimiyetlerini orada sürdürmüşlerdir. Bugün kentte Selçuklu dönemine ait ender mezar taşlarından ne yazık ki başka bir ize rastlanamamaktadır.
Ayhan UYAN ayhanuyan@gmail.com