İZNİK’TEKİ İSİMSİZ HAMAMIN TARİHİ

Kale Hamamı, Küçük Hamam olarak adlandırılan Hamam, İznik’in Yenişehir kapısından girildiğinde, Güçlü Sokakta içinde 150 metre, kadar ileride sağda yer almaktadır.

Eserin bu zamana kadar, kitabesine ise ulaşılamamıştır bu nedenle de mimarisinin kim olduğu ve tam olarak ne zaman yapıldığı bilinmemektedir.

Yapının şekil ve biçimine ayrıca mimari özellikleriyle, bir konağa yani bir soylu bir ev sahibine ait olduğu tarihçilerce savunulmaktadır.
Hamam hakkında ilk bilgiyi, Das İslamiche İznik, adlı eserinde Katharina Otto - Dorn vermektedir. Alman Arkeolog Katharina, Yenişehir kalesindeki hamam olarak ta isimlendirse de, daha sonraki araştırmalarda ise araştırmacılar Küçük Hamam olarak belirtmişlerdir.
Mimari ve kullanılan malzeme açısından 14.y.y sonlarında inşa edildiği muhtemeldir.
Hamamdan günümüze, kare ve dikdörtgen olarak 6.37metreye 3.80 metre boyutlarında iki mekânı ulaşmıştır ( bir kısmının yol altında kaldığı düşünülmekte ).
Doğu Batı doğrultusunda ise,1.95 metreye 2.37 metreye dikdörtgen alanı oluşturan yüksek ısı odası, sıcaklık (halvet) halen gözlemlenebilmektedir. Odacığın güneye ve doğu yana açılan iki kapısı görülmektedir. Biri büyük diğeri küçük iki kare plan üzerine, köşelerden, kasnaklı sivri kemer üzerine ( pandantif )   kubbe örülerek biçimlendirilmiştir.
Sıcak odası, doğu yönündeki odacıktır. Kuzey ve doğu tarafı 2,35.metre, batı tarafı 2,32.metre güney tarafı 2,42.metre çarpık kare plan olarak ölçümlenebilmektedir.

Hamamın içi; iç bükey prizmatik, üçgenlerden oluşmuş, kaidenin üzerine  (tromp) kubbe yerleştirilmiştir.
Güneybatı, köşesinden ılıklığa, doğu taraftan ise diğer odaya geçilmektedir. Doğu kısımda duvarda 140.cm genişlikte 12.cm derinlikte bir girme (niş) vardır. Oturma ve dinlenme yeri olarak gözlemlense de, dış cephede aynı eksen ve yükseklikte kemer bulunması, giriş bölümü olduğunu yansıtmaktadır.
Güneybatı yönünde muhtemelen, soyunmalık kısmının olduğu, iki odacığın yol yapımında ortadan kaldırıldığı belirtilmektedir. Dış duvardaki sıva izleri, bu izlenimi güçlendirmektedir. Duvarlarında, moloz taş, kesme taş ve tuğla dizimi ile oluşturulduğu görülmekte, köşe kısımlarda taş işçiliği göze çarpmaktadır. Harç tekniği ise, alt seviyede, kırmızı horasan üst seviye beyaz horasan, olarak tespit edilmiştir. İç duvarlar, tuğla tozu ve kırıklarıyla Pembemsi renk, kazanmıştır. Diğer kısımlar katıklı horasan harcı ( kireç, mermer tozu, kum) ile sıvanmıştır.

Günümüzde, eserde herhangi bir süsleme unsuruna rastlanamazken, sadece sıcaklık olarak tanımlanan, mekânın kubbeye geçişinde, iç bükey klasik baklava motifleri görülmektedir. Kubbe yüzeyi oldukça tahrip olsa da siyah sarı turkuaz, gri ve mavi arası renkler kullanıldığı bilinmektedir.

Ayrıca, doğu cephesi giriş üzerinde Roma dönemine ait, kabartma (volütlü) devşirme parça gözlenmektedir.                                                                                                                                                                                                      Ayhan Uyan
ayhanuyan@gmail.com

Kaynakça;
Katharina Otto - Dorn Das İslamiche İznik 1941
Döpa ( Vakıflar Genel Müdürlüğü 1986 yılı çalışma grubu)
Ahmet Sipahi oğlu İsmail Bey Hamamı ve diğerlerinin değerlendirilmesi ( yüksek lisans tezi )
Semavi Eyice İznik tarihçesi ve eski eserleri 1988

YAZININ HABERİNİ OKUMAK İÇİN TIKLAYINIZ