İznik’in dinler tarihinin yanında bilin dünyasına da yön verdiği ortaya çıktı. İznik’te doğdu, uzun yıllar İznik’te çalıştı. Avrupa onun adında uzaya uydu gönderdi, bununla da kalınmadı Ay’da büyük bir kratere ve bir asteroide İznikli bilim adamının adı verildi. Dünya tarihinde en büyük bilim adamlarından olarak kayda geçti. Yaptığı buluşlar ile dünya tarihine de adını altın harflerle yazdırdı.

Dünya tarihine yön veren İznik’in, tarihi değerlerine her gün bir yenisi daha ekleniyor. İznikrehber.com Türkiye’nin en önemli bilim adamlarından olan Astronom, Prof. Dr. Ethem Derman ulaştı. Prof. Dr. Ethem Derman iznikrehber.com Hüseyin Fethi Balcı’ya yaptığı özel açıklamada “Yaklaşık 2000 yıl önce İznik’te doğan ve birçok astronomi çalışması yapan Hipparkos, trigonometriyi buldu. Güneş ve Ay’ın uzaklığı üzerine de çalışan Hipparkos bunun yanında gökcisimleri ve yeryüzü koordinat sistemi geliştirmiş ve 850 yıldız barındıran bir de katalog yayınlamıştır. Daha sonra Rodos adasında ölen tarihin bu değerli bilim insanının adı, ESA (Avrupa Uzay Ajansı) tarafında dilden düşürülmüyor ama biz ne kadar tanıyoruz.” dedi.

İznik Tarihi Bir Hazineye Sahip Ama Farkında Değil

Günümüzden iki bin yıl önce ay takvimine göre, bir ayın uzunluğunu da aslından bir saniye farkla hesaplayabilen, matemati­ğin bir dalı olan trigonometriyi bulan ve gökyüzündeki her noktanın konumunu, yeryüzündeki enlem-boylam koordinatlarına benzer bir koordinatla gösterme yöntemini ilk uygulayan kişi, İznik doğumlu Hipparkos olduğunu ve İznik tarihi için çok önemli olduğunu belirten Prof. Dr. Ethem Derman “İznik tarihi bir hazineye sahip, ama o kentte yaşayanlar bu hazinenin farkında değiller. Dünyada en önemli keşifler arasına giren Bazilika olsun, Osmanlı dönemi tarihi yapıları olsun, Bitinya döneminden de çok önemli tarihi değerlere sahip bir kent İznik. Bu kentte, simgesel olsa dahi Hipparkos’un yeri olabilirse, İznik’i astronomi ve matematik tarihine de ev sahipliği yapacaktır. Gönül ister ki İznik’te Hipparkos Gözlem Evi olsun, gençler tarihi bilsin, İznik’ten nice bilim adamları çıkabilir. Ay’da büyük bir kratere ve bir asteroide adı verilen bu İznikli bilim insanını biz nasıl unutuyoruz, anlamak mümkün değil.” Dedi.

Astronom, Prof. Dr. Ethem Derman “İznik’te İznikli bilim adamı Hipparkos adına bir yer, bir obje, olabilirse bilim dünyası da İznik’te toplanır. Bu konuda konferanslarda verebiliriz.” Dedi.    

İznikli Bilim Adamı Hipparkos Kimdir MÖ 194- MÖ 127

Astronomi, matematik ve coğrafya bilgini olan Hipparkos başkenti İzmit olan Bitinya Krallığı döneminde M.Ö. 190 yılında İznik kentinde doğdu. İznik’te geliştirdiği gözlemevinde gök cisimlerini gözledi. (İznik’te büyüklerin anlattığı hikayeler de de bu günkü Maltepe caddesinin en yüksek kısmında gök bilimcinin yaşadığı ve tahtadan aletler ile gökyüzünü incelediği anlatılır.) Antik dönemin en büyük gökbilimcisi olarak kabul edilir. M.Ö. 146 tarihinde Hipparkos 48 yaşında bilgi toplamak için İznik’ten Rodos’a giderek çalışmalarını sürdürdü. Babil ve İskenderiye’de var olan bilgileri nasıl topladığı tam olarak bilinmiyor, bir ihtimal o kentleri de ziyaret etmiş olabilir. M.Ö. 127’de Rodos’ta öldüğü sanılmaktadır ama o yıl yaptığı gözlemleri de yayınladığına göre daha sonraki bir yılda öldüğü de ileri sürülmektedir. Yaşamı boyunca 14 kitap yazmıştır ama sadece bir tanesi günümüze ulaşmıştır.

Gökbilimci, matematikçi ve coğrafyacı olarak tarihe adını altın harfler ile yazdıran trigonometrinin kurucusu olarak tanınan Hipparkos, kendi gözlemevinden gökcisimlerinin konumlarını gözledi ve 850 yıldızlık bir katalog hazırladı. Bu katalog yıldızların adı, konumu (koordinatları) ve parlaklıklarını içermektedir. O zamanlarda teleskop yok ama yaptığı gözlemlerle en mükemmel sonuçları elde etti. Ekinoks noktalarının kaydığını bulmuştur. Gök cisimlerinin konumunu belirtme yöntemini bulmuştur. Herhangi bir tarih için Güneş ve Ay'ın konumlarını doğru olarak önceden belirlemiştir.

Hipparkos, daireyi 360 eşit parçaya bölerek bunu sistematik olarak kullanan ilk kişidir. Dolayısıyla matematikte trigonometrinin bulucusu olarak ta bilinir. Hipparkos’un daireler ve kirişler üzerine olan merakı o kadar ileri gitmiş ki bu konuda bir çok kitap yazmıştır. Hipparkos günümüzden iki bin yıl önce ay takvimine göre bir ayın uzunluğunu da aslından bir saniye farkla hesaplayabilmiştir. Coğrafik yani yeryüzü koordinat sistemin de geliştirmiştir. Aslında yaptığı çalışmalar saymakla bitmez.

Gök cisimlerinin konumların gözlemek ve hesap etmek için yaptığı gözlem aletlerini kendisinden sonra gelen bilim insanları da kullanmıştır. Bunların içinde Güneş Saati (Gnomon), Usturlab (Astrolab) ve en önemlisi de Çemberli Küredir (Armillary Sphere). Bu aletlerle yaptığı çalışmaları anlatmak bu yazının içeriğini çok artıracağı için fazla değinmiyoruz. Fakat ilk yıldız kataloğunu biraz anlatmamız gerekir. Bu kataloğun özgün hali maalesef günümüze ulaşmamış ama daha sonra gelen bilim insanları bu kataloğu kullanmış ve Hipparkos’dan aldıklarını söylemişlerdir. Örneğin Batlamyus meşhur Almagest eserinde 1022 yıldız içeren kataloğunun 850’sini Hipparkos’dan almıştır. Bu kataloğun en önemli özelliği de ilk kez yıldızların parlaklıklarının sayılarla gösterilmesi olmuştur. Bu sistemi de Hipparkos bulmuştur. En parlak yıldızların değeri 1, göz sınırında zorla görülen yıldızların parlaklığına ise 6 demiştir. O zamanlar sadece çıplak gözle gözlem yapılırken tanımlanan bu değerler günümüzde CCD gibi çok ileri teknikle gözlenen yıldızların parlaklığını ifade ederken de kullanıyoruz. Bu sayıların birimi “kadir”dir.

Gök cisimlerinin uzaklığını ölçmek için çok çalışmıştır. Bir Güneş tutulması sırasında güneşin boyutunu ve Ay’ın uzaklığını saptamak için birçok hesap yapmıştır. İlginç bir geometri kullanmıştır. Sonuç olarak güneşin boyutunu 2550 yer yarıçapı ve Ay’ın uzaklığını da 60.5 yer yarıçapı olarak hesaplamıştır. Yıldızların konumları, parlaklıkları ve gök cisimlerinin uzaklığı üzerine bu kadar kafa yoran Hipparkos’un anısına benzer bir görevle hazırlanan uzay teleskopuna adı verilmiştir. Avrupa Uzay Ajansı’nın uzaya 1989 yılında fırlattığı ve 1993 yılına kadar çok önemli gözlemler yapan Hipparcos (HIgh Precision PARallax COllecting Satellite) uydusu sonuçta 2.5 milyon yıldızı içeren bir katalog yayınlandı.
 

Bu haber 5629 kez görüntülendi.